Βλέποντας την πληθώρα των λαϊκών αγώνων που διοργανώνονται τελευταία στην Ελλάδα ανακύπτει ένα μόνιμο ερώτημα ανάμεσα στους δρομείς που συμμετέχουν στους αγώνες δρόμου εκτός σταδίου: είναι μετρημένη η διαδρομή που έτρεξα; πόση ήταν τελικά η απόσταση; Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε μια τάξη σε ένα ζήτημα που επικρατεί άγνοια, διχογνωμία, έντονη αμφισβήτηση και αμφιβολία για το τι πραγματικά ισχύει και πώς μετριέται μια αγωνιστική διαδρομή. Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να συμβάλλει θετικά στον προβληματισμό των δρομέων, να αναδείξει ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τη διοργάνωση ενός αγώνα δρόμου έξω από το στάδιο, να ενημερώσει για το τι ισχύει.
Τι ισχύει Από 1.1.2004 ισχύει ο κανονισμός που διέπει τους αγώνες δρόμου εκτός σταδίου. Ο κανονισμός είναι κοινός για την IAAF (Παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου) και την AIMS (Παγκόσμια Ένωση Αγώνων Δρόμου). Η μοναδική μέθοδος με την οποία μετριέται μια διαδρομή και αναγνωρίζεται σαν έγκυρη από τις IAAF/AIMS είναι αυτή του καλιμπραρισμένου ποδηλάτου. Δίνεται τεράστια σημασία στην ακριβώς και αξιόπιστα μετρημένη διαδρομή, πάνω σε αυτή τη λογική στηρίζεται ολόκληρο το σύστημα της αναγνώρισης των επιδόσεων, ρεκόρ κλπ. σε αποστάσεις από 10 έως 100 χλμ., για τους αγώνες εκτός σταδίου τόσο για το τρέξιμο όσο και για το βάδην. Ο Κλασικός Μαραθώνιος της Αθήνας λ.χ. εκπληρώνει τις προϋποθέσεις και αναγράφεται στη σχετική λίστα της IAAF σαν αγώνας αναγνωρισμένος για πρόκριση για τους επερχόμενους μεγάλους αγώνες (Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, Ολυμπιακοί).
Πώς μετριέται μια αγωνιστική διαδρομήΤα βασικά και αυτονόητα που πρέπει να υπάρχουν ή να οριστούν για να γίνει η μέτρηση και ο αγώνας είναι οι γραμμές της εκκίνησης, του τερματισμού και η ενδιάμεση διαδρομή.

Η σοβαρότερη ενέργεια της όλης διαδικασίας είναι το καλιμπράρισμα της ρόδας του ποδηλάτου με τον Jones counter («μετρητής του Jones»). To Jones counter είναι ένα ελαφρύ όργανο που προσαρμόζεται στη ρόδα του ποδηλάτου. Λειτουργεί ανεξάρτητα από την ταχύτητα του ποδηλάτου, και η ένδειξή του (πενταψήφιος ή εξαψήφιος αριθμός) ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένη απόσταση που διανύθηκε.
Πρώτα επιλέγεται μια ευθεία διαδρομή 400 ή 500 μέτρων, επίπεδη, χωρίς ανηφοροκατηφόρες και καμπύλες, στην οποία το σημείο 500 είναι ορατό από το σημείο 0. Η διαδρομή μετριέται με ακρίβεια χιλιοστού προς τη μία κατεύθυνση και αντίθετα, αφού χωριστεί σε 10 επιμέρους τμήματα και τοποθετηθούν σημάδια πάνω στην άσφαλτο. Η μέτρηση γίνεται με ειδική ατσάλινη μετροταινία με μηδέν (0) διασταλτικότητα/συσταλτικότητα στους 20°C.
Ακολουθεί η μέτρηση με το ποδήλατο, σε απόλυτη ευθεία, ακολουθώντας τα σημάδια στην άσφαλτο, τουλάχιστον τέσσερις φορές προς τη μία και την άλλη κατεύθυνση.
Με βάση το μέσο όρο των σχετικών ενδείξεων του Jones Counter, υπολογίζεται μία μαθηματική σταθερά, στην οποία έχουν συνυπολογιστεί η θερμοκρασία του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια του καλιμπραρίσματος και ο παράγοντας του στατιστικού λάθους.
Η σταθερά που εξάγεται είναι το κύριο εργαλείο με το οποίο ο μετρητής θα μετρήσει τμηματικά, π.χ. ανά χιλιόμετρο ή όπως αλλιώς του υποδείξει ο διοργανωτής, αλλά και συνολικά μια συγκεκριμένη διαδρομή.
Στη συνέχεια, ο μετρητής ξεκινά ποδηλατώντας και διανύει την απόσταση ακολουθώντας τη συντομότερη δυνατή διαδρομή, όπως θα έκανε ένας δρομέας που προσπαθεί να κόψει δρόμο. Αν π.χ. η αγωνιστική διαδρομή έχει στροφές ή είναι ελικοειδής σε διάφορα σημεία της, θα πρέπει να κατευθυνθεί από τη μια πλευρά του δρόμου στην άλλη αφήνοντας μόλις 30 εκατοστά περιθώριο από το κάθε σταθερό εμπόδιο ή όριο, λ.χ. πεζοδρόμιο, της αγωνιστικής διαδρομής.
Σε αυτό το σημείο, είναι προφανής η ακυρότητα πρακτικών που ακολουθούνται, π.χ. προσαρμογή ρόδας σε όχημα ή σε μοτοσικλέτα, όπου η ρόδα δεν μπορεί χωρίς αποκλίσεις να περάσει από οριακές θέσεις και από τις δύο πλευρές της αγωνιστικής διαδρομής. Από την άλλη μεριά, η μέτρηση από πεζό μετρητή με τη βοήθεια Jones counter προσαρμοσμένου σε ρόδα οδηγεί με απόλυτη σιγουριά σε λάθος αποτέλεσμα.
Αφού ο μετρητής διανύσει ολόκληρη την απόσταση και μετρήσει την αγωνιστική διαδρομή, επανέρχεται για μετα-καλιμπράρισμα. Είναι πολύ πιθανό, μετά από πολύωρη διαδικασία κάποια δεδομένα να έχουν διαφοροποιηθεί, π.χ. η θερμοκρασία περιβάλλοντος, η πίεση του αέρα στις ρόδες του ποδηλάτου, ο παράγοντας ανθρώπινη κόπωση κλπ. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να παράγουν αποκλίσεις από μια αξιόπιστη μέτρηση.
Ο μετρητής ποδηλατεί πάλι τη γνωστή διαδρομή των 500 μέτρων τουλάχιστον τέσσερις φορές προς τις δύο κατευθύνσεις, συνυπολογίζει τη θερμοκρασία και τον παράγοντα στατιστικού λάθους και εξάγει μια νέα σταθερά. Ο μέσος όρος των δύο σταθερών αποτελεί την τελική, τη διορθωμένη πλέον, σταθερά.
Ο μετρητής μπορεί τότε να ξανα-ξεκινήσει και να επανατοποθετήσει στην αγωνιστική διαδρομή τα σημάδια του πάνω στην άσφαλτο, π.χ. ανά χιλιόμετρο, σύμφωνα με τα τελικά στοιχεία. Ειδικές καρφίδες στην άσφαλτο καταδεικνύουν το ακριβές χιλιομετρικό σημείο, η ακριβής θέση του οποίου μπορεί να αναπαράγεται στο μέλλον ανεξάρτητα από τυχόν αλλαγές στο οδόστρωμα, αφού κατά τη μέτρηση κάθε σημείο φωτογραφίζεται και μετριούνται οι αποστάσεις του από άλλα σταθερά σημεία.
ΠιστοποιήσειςΌλα τα στοιχεία της διαδικασίας της μέτρησης καθώς και δεκάδες φωτογραφίες για κάθε ένα σημείο της διαδρομής ξεχωριστά καταχωρούνται σε μια πολυσέλιδη αναφορά που απευθύνεται στην υπερκείμενη αρχή, π.χ. διεθνή ή εθνική ομοσπονδία και κοινοποιούνται στον διοργανωτή του αγώνα δρόμου.
Η αυστηρότητα της διαδικασίας είναι τέτοια, ώστε σε μεγάλες διοργανώσεις ο μετρητής είναι παρών κατά τον αγώνα, ελέγχει αν οι αθλητές τρέχουν τη διαδρομή που έχει πιστοποιηθεί, αν οι διοργανωτές έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα διεξαγωγής και σωστής οριοθέτησης της διαδρομής και κατόπιν συντάσσουν έκθεση προς τις υπερκείμενες αρχές. Ακολουθεί η πιστοποίηση σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο. Η διαδικασία και οι κανόνες που διέπουν τη μέτρηση αγωνιστικών διαδρομών είναι αυστηροί. Οι πιστοποιημένοι μετρητές συγκροτούν μια ιδιαίτερη κατηγορία και ανήκουν διοικητικά στις IAAF και AIMS. Υπάρχουν διεθνείς μετρητές Α & Β βαθμού και εθνικοί ή τοπικοί μετρητές. Όλοι τους είναι επιμορφωμένοι με σεμινάρια που οργανώνουν οι IAAF/AIMS. Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς από την πολύωρη, κοπιαστική και αυστηρή διαδικασία που ακολουθείται, οι μετρητές πρέπει να είναι πολύ υπεύθυνοι και σοβαροί στη δουλειά τους, να διαθέτουν σχετικά καλή αντοχή και επιπλέον να διαθέτουν την εμπειρία και τη λογική του δρομέα. Με την ευκαιρία, οι μετρητές που μέτρησαν τη μαραθώνια διαδρομή και τη διαδρομή βάδην στους Ολυμπιακούς του 2004, όπως και τον Κλασικό Μαραθώνιο και τη διαδρομή του παράλληλου αγώνα των 10 χλμ., ήταν όλοι τους μετρητές Α΄ κατηγορίας, από τους καλύτερους στον κόσμο.
Μερικά παραδείγματαΑν πρόκειται να διεξαχθεί ένας αγώνας π.χ. 20 χλμ. και οι αθλητές περνούν από δρόμο ή γωνίες όπου συνήθως παρκάρουν αυτοκίνητα, ο διοργανωτής είναι εκείνος που θα υποδείξει τη σωστή πορεία τους (άρα και τη μέτρηση της διαδρομής) και υποχρεώνεται να υλοποιήσει τα κατάλληλα μέτρα, δηλαδή την απομάκρυνση των παρκαρισμένων αυτοκινήτων εφόσον έτσι μετρήθηκε η διαδρομή ή την περίφραξη και εγκλωβισμό τους εφόσον η μέτρηση έγινε περιφερειακά των παρκαρισμένων αυτοκινήτων.
Άλλο παράδειγμα: σε δρόμο διπλής κατεύθυνσης χωρίς νησίδα, πρέπει να υπάρχει σαφής προσδιορισμός της πορείας του αθλητή. Να τρέχει δηλαδή ο αθλητής τη διαδρομή η οποία μετρήθηκε χωρίς παρακάμψεις και εμπόδια (π.χ. κυκλοφορία οχημάτων) ή να οριοθετείται και περιφράσσεται από το διοργανωτή με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα στον αθλητή να «κόψει δρόμο», π.χ. σε γωνίες, πεζοδρόμια. Η τοποθέτηση των κριτών από τον διοργανωτή στα κατάλληλα σημεία πρέπει να εκπληρώνει όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Η μπλε γραμμή που χαράσσεται πάνω στην αγωνιστική διαδρομή μεγάλων διοργανώσεων έχει νόημα προσανατολισμού. Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση την «ιδανική» γραμμή, όπως νομίζουν πολλοί δρομείς.
Πολλοί δρομείς εμπιστεύονται την εξέλιξη της τεχνολογίας. Κυριολεκτώντας, «παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους» και τρέχουν σε οποιαδήποτε διαδρομή με τη βοήθεια του GPS, για να καλύψουν το κενό, τολμώ να πω το «αλαλούμ», των μη μετρημένων διαδρομών σε λαϊκούς αγώνες. Η ένδειξη του GPS, που αποτελεί μια σπουδαία βοήθεια στην προπόνηση των δρομέων, ΔΕΝ ταυτίζεται με την αγωνιστική διαδρομή, με την «αθλητική» μέτρηση. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, όπως και με διάφορες άλλες μεθόδους, εξειδικεύονται σε ένα από τα links που παραθέτονται στο τέλος.
Μερικά σχόλια για τις αγωνιστικές διαδρομές στην ΕλλάδαΑν ρωτήσεις δρομείς μετά από κάποιο αγώνα, ποια ήταν η απόσταση που τελικά έτρεξαν, θα λάβεις πολλές και διαφορετικές απαντήσεις με μεγάλη ή μικρή απόκλιση από εκείνη της προκήρυξης του αγώνα. Αν η διαδρομή είναι σωστά και έγκυρα μετρημένη, τότε ο κάθε συμμετέχων μπορεί να είναι σίγουρος ότι έτρεξε τουλάχιστον, δηλαδή το λιγότερο, την απόσταση που εξαγγέλθηκε. Αν η διαδρομή δεν μετρήθηκε ή μετρήθηκε …κάπως, τότε οι δρομείς έτρεξαν κάποια (ποια;) απόσταση, όπου το χρονόμετρο καλό θα ήταν να είναι σβηστό-έχει ελάχιστη αξία. Κατά τη γνώμη μου, σε τέτοιους «αγώνες» καλό θα ήταν να προβάλλεται από τους διοργανωτές μόνο η χαρά της συμμετοχής, ενώ οι απαιτήσεις και προσδοκίες των συμμετεχόντων για επιδόσεις, διακρίσεις να περιορίζονται στο ελάχιστο.
Οι αγωνιστικές διαδρομές που είναι αξιόπιστα μετρημένες στην Ελλάδα μετριούνται στα δάχτυλα! Οι δρομείς μπορούν να είναι σίγουροι πως, όταν τρέχουν εκτός σταδίου, ΔΕΝ τρέχουν την απόσταση που αναγράφεται στην προκήρυξη του αγώνα. Αγώνας σημαίνει πρώτα-πρώτα ότι υπάρχει σαφής, ορατή με γυμνό μάτι, χαραγμένη στο έδαφος γραμμή εκκίνησης και γραμμή τερματισμού, πράγμα που σπάνια συμβαίνει. Για την ενδιάμεση απόσταση καλύτερα να μη σπαταλήσουμε περαιτέρω σχόλια. Αλλού οι αγωνιστικές διαδρομές είναι μετρημένες με μηχανάκια και ταχόμετρα ποδηλάτων, αλλού με κοντέρ αυτοκινήτου, αλλού με ρολόι χεριού (ποιο απ΄ όλα;) που διαθέτει GPS, αλλού ψηφιακά με τη βοήθεια του Google Earth. Τα ενδιάμεσα χιλιομετρικά σημεία, όπου αυτά υπάρχουν, τις περισσότερες φορές τοποθετούνται σε λάθος σημεία, πράγμα αναπόφευκτο αφού η μεθοδολογία της όποιας μέτρησης ενέχει λάθη. Περισσότερο οξύνουν την καχυποψία των δρομέων και επιφέρουν σύγχυση σχετικά με τα περάσματα και το ρυθμό τους παρά τους βοηθούν στην προσπάθειά τους.
Εδώ δεν τίθεται μόνο το ζήτημα της ακρίβειας της απόστασης, που κατά 99,9% είναι ανακριβείς με μικρές έως τεράστιες αποκλίσεις. Πολύ περισσότερο, τίθεται το ζήτημα της αξιοπιστίας μιας διοργάνωσης συνολικά, αφού η μετρημένη διαδρομή «υποχρεώνει» το διοργανωτή να υλοποιήσει μια σειρά από διοργανωτικά μέτρα-σπαζοκεφαλιές, όπως η οριοθέτηση και η σήμανση της διαδρομής, η τοποθέτηση κριτών στα κατάλληλα σημεία κλπ.
Μια διαδρομή με αόριστη απόσταση κάνει αναξιόπιστα και τα αποτελέσματα του αγώνα, με οποιαδήποτε είδους χρονομέτρηση έχουν παραχθεί τα αποτελέσματα. Η επίδοση που πετυχαίνει ο αθλητής σε έναν αγώνα εμπεριέχει δύο στοιχεία: το χρόνο και την απόσταση. Τον χρόνο τον έχουμε, για ποια απόσταση μιλάμε; Κατά συνέπεια, ο αθλητής έτρεξε ένα «δήθεν» χρόνο. Είναι πάμπολλα τα παραδείγματα «αγώνων» που διοργανώνονται και δεν υπάρχει σαφής και ορατή στον καθένα γραμμή εκκίνησης, γραμμή τερματισμού, όπου η διαδρομή είναι ασαφής και μη οριοθετημένη, όπου οι δρομείς τρέχουν σε δρόμους και πεζοδρόμια, «κόβουν» σε γωνίες και τετράγωνα, τρέχουν ανάμεσα σε πεζούς και τροχοφόρα, πότε στη μια πλευρά του δρόμου, πότε στην άλλη. Ποια είναι ακριβώς η διαδρομή; Ποια διαδρομή μετρήθηκε; Σπάνια θα δοθεί πειστική απάντηση. Επίσημοι και «ανεπίσημοι» (= η ευγενική version των ανθρώπων που επιφορτίζουν οι διοργανωτές με το ρόλο των κριτών) κριτές αναλαμβάνουν ρόλο πυροσβέστη, διαιτητή, ανακριτή στις διαφωνίες, τις ενστάσεις και τους καυγάδες των δρομέων για το ποιος πέρασε ποια γραμμή τερματισμού, από ποιο δρόμο έκοψε ο αθλητής, αν αυτή ήταν πράγματι η διαδρομή κι όχι άλλη. Αρμόδιοι-αναρμόδιοι μετράνε, κάνουν αγώνες, κρίνουν, αναγορεύουν νικητές, δίνουν έπαθλα (στα χρηματικά και άλλα υλικά έπαθλα μιας «σκάρτης» διαδρομής ενός τέτοιου «αγώνα» σταματάει το αστείο). Στην πληθώρα των λαϊκών αγώνων κάθε Σαββατοκύριακο παρόμοιες καταστάσεις τείνουν να γίνουν το “Standard”. Στη χειρότερη περίπτωση, οι νεώτεροι και πρωτο-ασχολούμενοι με το τρέξιμο δρομείς που αυξάνονται και πληθύνονται στις μέρες μας αποκομίζουν μια αλγεινή εντύπωση από τα δρομικά δρώμενα, γαλουχούνται και εθίζονται σε αυτό το πνεύμα.
Η Ομοσπονδία Στίβου (ΣΕΓΑΣ) έχει αποφασίσει (και υλοποιεί ήδη) να χορηγεί άδειες διεξαγωγής αγώνων υπό την αιγίδα της, μόνον όταν οι αποστάσεις είναι έγκυρα μετρημένες. Ακολουθεί τη διεθνή πρακτική και τους κανονισμούς που διέπουν τους αγώνες εκτός σταδίου. Το ζητήματα που πιθανόν να ανέκυπταν σε μια αντίθετη περίπτωση είναι σοβαρά: τι θα γίνει αν κάποιος αθλητής πετύχει κάποιο αξιοπρόσεκτο ρεκόρ ή ατομική επίδοση που δεν αναγνωρίζεται; αν πετύχει κάποιο όριο πρόκρισης σε εθνικά, παγκόσμια πρωταθλήματα; αν ένα bonus επίδοσης έγινε σε απόσταση που ήταν λανθασμένη; Τα πανελλήνια πρωταθλήματα βάδην όλων των κατηγοριών και του μαραθωνίου που διοργανώνονται από τον ΣΕΓΑΣ γίνονται σε μετρημένες διαδρομές. Γίνεται με άλλα λόγια το αυτονόητο: ένας αγώνας διοργανώνεται με βάση τους αγωνιστικούς κανονισμούς που ισχύουν και υποχρεώνονται να ακολουθούν όλοι και να αποδέχονται όλοι.
Τα ερωτηματικά που ανακύπτουν σχετικά με τις «αμέτρητες» διαδρομές των λαϊκών αγώνων δρόμου απασχολούν πάρα πολλούς ενεργούς δρομείς. Θα πρέπει να απευθυνθούν απευθείας στο διοργανωτή κάθε τέτοιου αγώνα. Εκείνος αποφασίζει να μετρήσει τη διαδρομή με τη βοήθεια μετρητή, όπως παίρνει και κάθε άλλο μέτρο για μια άρτια διοργάνωση. Γιατί δεν τηρούνται οι κανονισμοί; Γιατί δεν μετράνε οι διοργανωτές τις διαδρομές; Κατά τη γνώμη μου, το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για άγνοια των κανονισμών, όσο κι αν ακούγεται απίστευτο. Μα, οι κανονισμοί (και εκείνοι που αφορούν τις μετρήσεις) είναι προσβάσιμοι σε όλους, τηρούνται σε όλο τον κόσμο, από όλους. Δε θέλουν; Δε μπορούν; Μήπως σκέφτονται ότι μια μέτρηση κουβαλάει μαζί της κάμποσους ακόμα διοργανωτικούς μπελάδες, αφού θα αναγκαστούν να προσθέσουν χρόνο, χρήμα, προσωπικό και προσπάθεια για να αξιοποιήσουν το πλεονέκτημα της μέτρησης; Δεν τους ενδιαφέρει; Αδυνατώ να πιστέψω ότι δε σέβονται την προσπάθεια των αθλητών. Μήπως πολλοί αγώνες στήνονται «στο πόδι», με πολύ φιλότιμο και ενθουσιασμό, αλλά χωρίς όρους, άναρχα, χωρίς την ανάλογη σημασία στη λεπτομέρεια και με το ρίσκο των αρνητικών συνεπειών; Ας δώσει ο κάθε ενεργός αθλητής τη δική του εξήγηση.
Σχετικά links:http://www.aims-association.org/course_measurement_p.htmhttp://www.aims-association.org/world_records_criteria.htmhttp://www.aims-association.org/world_records.htmhttp://www.iaaf.org/documents/pdf/standards/WCH07/2007%20Marathon%20qualifying%20events%20Osaka%20Beijing.pdfhttp://www.aims-association.org/measurement/MeasurementOfRoadRaceCourses.pdfhttp://www.aims-association.org/measurement/IAAFNews.pdfΣημείωση:Ο Γιώργος Δούσης είναι ενεργός ερασιτέχνης δρομέας και προπονητής. Δραστηριοποιήθηκε στη διοργάνωση των αγωνισμάτων του μαραθωνίου και βάδην των Ολυμπιακών Αγώνων και τις μετρήσεις των διαδρομών τους, όπως και στη διοργάνωση του Κλασικού Μαραθωνίου της Αθήνας.