Οι γαστρεντερικές διαταραχές (ΓΔ) είναι πολύ συχνές σε αθλητές αντοχής και παραδόξως είναι η πιο συχνή αιτία μείωσης της απόδοσης του αθλητή αντοχής.
Ανάλογα με τον τρόπο μελέτης που χρησιμοποιείται και ανάλογα με το άθλημα αντοχής για το οποίο γίνεται λόγος υπολογίζεται ότι το 30 με 90% των αθλητών αντοχής εμφανίζουν γαστρεντερικές διαταραχές που σχετίζονται με την άσκηση.
Τα συμπτώματα αυτά, πού μπορεί να είναι διαφορετικής βαρύτητας, σε πολλές περιπτώσεις έχουν αρνητικά αποτελέσματα στην απόδοση αλλά και στην αποκατάσταση του αθλητή.
Τα συμπτώματα που αναφέρονται μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε αυτά που προέρχονται από το ανώτερο πεπτικό και σε αυτά πού προέρχονται από το κατώτερο πεπτικό με τα τελευταία να είναι αρκετά πιο σοβαρά από την φύση τους.
Και στις δύο περιπτώσεις μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση του αθλητή.
Μερικές φορές μάλιστα αυτά είναι τόσο σοβαρά που μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο την αθλητική απόδοση αλλά και την υγεία του αθλητή.
Μερικά από αυτά είναι η γαστρεντερική παλινδρόμηση-αίσθημα καύσους στο προκάρδιο, ρέψιμο, φούσκωμα στο στομάχι- μετεωρισμός και πόνος στο στομάχι.
Επίσης, κράμπες, εμετός, ζάλη, κράμπες στο κάτω μέρος της κοιλίας, πλευρικός πόνος κάτω κοιλίας με αίσθηση βελονιάς, μετεωρισμός, επείγουσα ανάγκη αφόδευσης, διάρροια και εντερική αιμορραγία.
Σοβαρά συμπτώματα από επίμονη άσκηση είναι η διάβρωση των βλεννογόνων του εντέρου και η ισχαιμική κολίτιδα τα οποία παρατηρούνται μετά από τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων.
Για παράδειγμα μαραθωνοδρόμοι μεγάλων αποστάσεων και τριαθλητές αναφέρουν απώλεια αίματος με τα κόπρανα τις επόμενες ώρες του αγώνα.
Η απώλεια αίματος συνέπεια ισχαιμικής κολίτιδας, δεν είναι σπάνια σε αθλητές μεγάλων αποστάσεων και μπορεί να είναι σοβαρή σε ακραίες περιπτώσεις.
Εγγύς, άπω ή πανκολίτιδα, αλλά ακόμα και απόφραξη εντέρου έχει αναφερθεί σε αθλητές και μερικές φορές απαίτησε και χειρουργική επέμβαση.
Επιπτώσεις
Το 30% με 50% των αθλητών αντοχής υποφέρουν από μία ή περισσότερες από τις προαναφερθείσες γαστρεντερικές διαταραχές.
Μελέτη σημειώνει ότι τριαθλητές μεγάλων αποστάσεων αναφέρουν σε ποσοστό 93% την καθεμία ξεχωριστά, από τις προαναφερθείσες γαστρεντερικές διαταραχές.
Επίσης, αναφέρεται ότι σε ποσοστό 43% τα συμπτώματα αυτά ήταν βαριά και ότι το 7% από αυτούς εγκατέλειψε τον αγώνα λόγω αυτών των συμπτωμάτων.
Όσον αφορά τους επαγγελματίες αθλητές, η επίπτωση των γαστρεντερικών διαταραχών που αποδίδονται στην άσκηση είναι 70% ενώ σε μια άλλη μελέτη που βασίστηκε σε ερωτηματολόγιο μέσω διαδικτύου που συμπεριέλαβε 1281 αθλητές, το 45% από αυτούς ανέφερε τουλάχιστον μια από τις προαναφερθείσες γαστρεντερικές διαταραχές.
Τα ποσοστά μεταβάλλονται από το 4% σε μαραθωνοδρόμους και ποδηλάτες σε πάνω από 32% σε ironman αγώνες.
Διαπιστώθηκε, επίσης, ισχυρή συσχέτιση μεταξύ ΓΔ κατά την άθληση σε αυτούς πού είχαν ιστορικό ΓΔ στην κανονική τους ζωή, υποδεικνύοντας ότι κάποιοι αθλητές είναι επιρρεπείς στο να εμφανίζουν γαστρεντερικές διαταραχές και ότι μπορεί να υπάρχει και γενετική προδιάθεση.
Είναι φανερό ότι στην βιβλιογραφία υπάρχει μεγάλη διαφορά στην επίπτωση του προβλήματος και αυτό φαίνεται ότι μπορεί να αποδοθεί στον σχεδιασμό της κάθε μελέτης (ο τρόπος που κάθε φορά ορίζονται και αναφέρονται τα προβλήματα) αλλά και στην ομάδα που τίθεται υπό μελέτη, στο φύλο, στην ηλικία, στη φυσική κατάσταση του αθλητή αλλά επίσης σημαντικότατη είναι και η ένταση της άσκησης και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Όταν αναλύονται αυτά τα αποτελέσματα γίνεται αμέσως φανερό ότι αυτά τα συμπτώματα είναι έντονα υποκειμενικά και δεν υπάρχουν σταθερές σε ότι αφορά τον τύπο της άσκησης και τον τύπο των συμπτωμάτων που αναφέρονται.
Φυσιοπαθολογία των Συμπτωμάτων
Ισχαιμία του Εντέρου
Παρόλο που έχει αναγνωρισθεί ότι η αιτιολογία των ΓΔ που προξενεί η μακράς διάρκειας άσκηση είναι πολυπαραγοντική, η κυριότερη αιτία είναι η ισχαιμία του εντέρου και είναι και αυτή που πυροδοτεί το σύνδρομο.
Κατά την διάρκεια της παρατεταμένης άσκησης, η νορεπινεφρίνη-αδρεναλίνη πού εκκρίνεται προξενεί αγγειοσύσπαση των αγγείων του εντέρου με αποτέλεσμα την αύξηση των αντιστάσεων στο έντερο και την ελάττωση της αιματικής ροής σε αυτό.
Αντίθετα σε άλλα όργανα όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και οι μύες πού εργάζονται, η αιματική ροή αυξάνει.
Η μειωμένη σπλαχνική ροή αίματος κατά τη διάρκεια της άσκησης μπορεί να μεταβάλλεται από ήπια ελάττωση της αιμάτωσης μέχρι το επίπεδο της σοβαρής ισχαιμίας.
Συνέπεια αυτής της ισχαιμίας είναι η επιθηλιακή βλάβη και η διαταραχή της απορροφητικότητας του εντέρου.
Η επιθηλιακή λειτουργία του φραγμού του εντέρου μπορεί να κυμανθεί σε διάφορα επίπεδα έντασης ανάλογα με το άτομο.
Κατά την διάρκεια μέγιστης σωματικής άσκησης, η αιματική ροή στο έντερο μπορεί να ελαττωθεί σε ποσοστό άνω του 80% προκειμένου να εξασφαλιστεί ικανή ροή αίματος στους μύες που εργάζονται.
Αυτή η υποαιμάτωση του βλεννογόνου του εντέρου προξενεί αύξηση της διαπερατότητας του, που είναι και η αιτία της ζάλης, του εμετού, τού κοιλιακού άλγους και της διάρροιας παρόλο που δεν υπάρχουν ακόμα άκρως πειστικές αποδείξεις για αυτό.
Διαταραχές της κινητικότητας του εντέρου
Αυτές μπορούν να συμβούν σε όλα τα επίπεδα του γαστρενερικού σωλήνα δηλαδή στον οισοφάγο, το στομάχι και το έντερο αν και πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η κινητικότητα του εντέρου επηρεάζεται ελάχιστα στο επίπεδο του λεπτού και του παχέος εντέρου.
Η ελάττωση της περίσταλσης του οισοφάγου και του τόνου του κατωτέρου σφικτήρα του οισοφάγου έχουν παρατηρηθεί και μπορεί να είναι η αιτιολογία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Δυσκολία του περάσματος του γαστρικού περιεχομένου προς το έντερο έχει επίσης παρατηρηθεί αλλά συμβαίνει μόνο σε πολύ μεγάλης έντασης άσκηση.
Απορροφητικότητα και Διαπερατότητα της Μεμβράνης του Εντέρου
Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι αυτή δεν επηρεάζεται όταν η άσκηση είναι μέτριας έντασης και διαρκεί λιγότερο των 2 ωρών.
Είναι όμως ξεκάθαρο ότι σε μεγαλύτερης έντασης άσκηση και όταν αυτή διαρκεί περισσότερο των 2 ωρών, οι παραπάνω ιδιότητες του εντέρου επηρεάζονται αν και αυτό δεν έχει ακόμα πλήρως αποσαφηνιστεί.
Μηχανικοί Παράγοντες
Οι παράγοντες αυτοί έχουν επίσης ένα ρόλο στις γαστρεντερικές διαταραχές.
Αυτό γίνεται φανερό και από την παρατήρηση ότι οι γαστρεντερικές διαταραχές για μεγάλες αποστάσεις είναι εντονότερες στους δρομείς παρά στους ποδηλάτες και πιστεύεται ότι το τράνταγμα που υφίσταται το σώμα κατά το τρέξιμο τραυματίζει μηχανικά το έντερο και μαζί με την ισχαιμία που αναφέρθηκε παραπάνω πιστεύεται ότι είναι η αιτία και της αιμορραγίας.
Η θέση του σώματος πιστεύεται επίσης ότι παίζει κάποιο ρόλο στον ερεθισμό του εντέρου.
Έτσι πχ. οι ποδηλάτες εμφανίζουν εντονότερα τα συμπτώματα που προέρχονται από το ανώτερο πεπτικό, πιθανότατα εξαιτίας της αυξημένης πίεσης που δέχεται η κοιλιά εξαιτίας της θέσης που λαμβάνουν οι ποδηλάτες.
Κατάποση αέρα εξαιτίας της ταχύπνοιας και της λήψης νερού από παγούρια μπορεί επίσης να προξενήσει πίεση στο στομάχι.
Διατροφικοί Παράγοντες
Είναι σε όλους γνωστό ότι διατροφικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των γαστρεντερικών διαταραχών κατά την άσκηση.
Τροφές πλούσιες σε ίνες, λίπη, πρωτεΐνες και η φρουκτόζη συνδέονται με αύξηση του ρίσκου για την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Η αφυδάτωση που μπορεί να προξενηθεί από την μη επαρκή αναπλήρωση των χαμένων υγρών ευνοεί επίσης την εμφάνιση των ΓΔ.
Μελέτη απέδειξε συσχέτιση μεταξύ διατροφικών συνηθειών και ΓΔ κατά την διάρκεια αγώνων τριάθλου.
Οι γαστρεντερικές διαταραχές συνέβαιναν στους αθλητές που κατανάλωναν ίνες, λίπη, πρωτεΐνες και συμπυκνωμένα υδατανθρακικά διαλύματα (οσμωτικότητας μεγαλύτερης των 500 mOsm/L) στην διάρκεια των αγώνων.
Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων κατά την διάρκεια των αγώνων φαίνεται επίσης να συνδέεται με την αύξηση της επίπτωσης των ΓΔ.
Η μέτρια δυσανεξία στην λακτόζη είναι ένα συχνό φαινόμενο και θα μπορούσε να αυξήσει την δραστηριότητα του εντέρου και να προξενήσει διάρροια.
Για να ελαχιστοποιηθούν οι ΓΔ όλα αυτά θα πρέπει να τα έχουμε υπόψη μας και να αποφεύγουμε την κατανάλωση ινών, λιπών, πρωτεϊνών, γαλακτοκομικών προϊόντων 24 ώρες πριν τον αγώνα και κατά την διάρκειά του.
Προπόνηση του Εντέρου
Έχει αποδειχτεί ότι αθλητές που δεν είναι συνηθισμένοι στην πρόσληψη τροφής και υγρών κατά την διάρκεια της άσκησης έχουν διπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν γαστρεντερικές διαταραχές κατά την διάρκεια των αγώνων σε σχέση με εκείνους πού συνηθίζουν να λαμβάνουν τροφή και υγρά κατά την διάρκεια της προπόνησης τους.
Σε άλλη μελέτη 16 ποδηλάτες τυχαιοποιήθηκαν σε 2 ομάδες από 8 αθλητές η καθεμία.
Η μία ομάδα λάμβανε υψηλές ποσότητες υδατανθράκων κατά την προπόνηση και η δεύτερη λάμβανε ελάχιστες για διάστημα ενός μήνα.
Η ομάδα πού ελάμβανε ψηλές ποσότητες υδατανθράκων παρουσίασε μια ξεκάθαρα υψηλότερη οξείδωση εξογενών υδατανθράκων κατά την άσκηση από ότι η άλλη ομάδα, αποτέλεσμα που απεδόθη στην καλύτερη απορροφητικότητα του εντέρου.
Η «προπόνηση» λοιπόν αυτή του εντέρου ελάττωσε το στρες που επέφερε η άσκηση, καλυτερεύοντας την απορροφητικότητα του που γενικά βελτίωνε την ανεκτικότητα του εντέρου στην λήψη διαφόρων τροφών κατά την άσκηση.
Άλλοι Προδιαθεσικοί Παράγοντες
Είναι γνωστό ότι πολλοί αθλητές χρησιμοποιούν παυσίπονα – αναλγητικά για να ελαττώσουν τον πόνο κατά την άθληση, ή ακόμα και προκαταβολικά για να μην τους προκληθεί πόνος κατά την άσκηση.
Έχει βρεθεί ότι η χρήση αυτών των φαρμάκων μπορεί να τριπλασιάσει ή ακόμα και να πενταπλασιάσει τις πιθανότητες εμφάνισης γαστρεντερικών διαταραχών από το ανώτερο πεπτικό σύστημα, να προκαλέσει αιμορραγία των βλεννογόνων, και ακόμα διάτρηση του εντέρου.
Πρόληψη
Αποφυγή προϊόντων γάλακτος που περιέχουν λακτόζη γιατί ακόμα και η ήπια δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να προξενήσει διαταραχές κατά την άσκηση.
Άρα λοιπόν πρέπει να αποφεύγεται παντελώς το γάλα ή να χρησιμοποιούμε γάλα σόγιας ή αμυγδάλου κλπ που δεν περιέχουν λακτόζη.
Αποφυγή πρωτεϊνούχων γευμάτων όπως κρέατος την ημέρα και τις παραμονές του αγώνα.
Αποφυγή ινών όχι μόνο την μέρα του αγώνα αλλά αν είναι δυνατόν και τις προηγούμενες μέρες.
Για ένα αθλητή οι ίνες είναι δυνατόν να κρατήσουν μια φυσιολογική λειτουργία του εντέρου, αλλά η κατανάλωσή τους την παραμονή του αγώνα είναι κάτι διαφορετικό.
Εξ ορισμού οι ίνες δεν μπορούν να χωνευτούν άρα όταν καταναλώνονται περνούν αμετάβλητες στο έντερο του οποίου αυξάνουν την κινητικότητα, πράγμα που κατά την άσκηση δεν είναι επιθυμητό και μπορεί να αυξήσει το χάσιμο υγρών.
Επίσης, μπορεί να προξενήσει την παραγωγή αερίων χωρίς να χρειάζεται και αυτό με την σειρά του να προξενήσει την εμφάνιση κράμπας.
Χαμηλές ποσότητες ινών ή και παντελής αποφυγή τους την παραμονή ή ακόμα και τις παραμονές του αγώνα συστήνεται λοιπόν σε αθλητές που είναι επιρρεπείς στην εμφάνιση ΓΔ.
Επιλέγοντας, λοιπόν, άσπρα τρόφιμα όπως κανονικά μακαρόνια ή άσπρο ρύζι ή λευκό ψωμί αντί για ψωμί ή μακαρόνια ολικής άλεσης (πλούσια σε ίνες) αποφεύγουμε την πρόσληψη των ινών.
Πολλά φρούτα και λαχανικά είναι υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις όπως το κολοκύθι, οι ντομάτες, οι ελιές και τα σταφύλια.
Αποφυγή τροφών με υψηλή περιεκτικότητα φρουκτόζης και ιδιαίτερα ποτών με υψηλή περιεκτικότητα φρουκτόζης.
Παρόλα αυτά η φρουκτόζη σε συνδυασμό με την γλυκόζη μπορεί να γίνει πιο καλά ανεκτή.
Η ενυδάτωση πρέπει να ξεκινήσει και πριν τον αγώνα και όχι μόνο στην διάρκεια του αγώνα.
Λήψη ικανών ποσοτήτων τροφής όχι μόνο στην διάρκεια των αγώνων αλλά και στην προπόνηση για να προπονηθεί και το έντερο όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην διάρκεια άσκησης μακράς διάρκειας το αίσθημα της πείνας και της δίψας μπορεί να μην υπάρχει καθόλου και συνεπώς ο αθλητής δεν θα πρέπει να βασίζεται σε αυτό για να κανονίσει την λήψη τροφής και υγρών.
Αυτό είναι γνωστό σε όλους τους επαγγελματίες αθλητές οι οποίοι κανονίζουν την λήψη τροφής και υγρών ανά τακτά ωρολογιακά διαστήματα (δρομείς ανά μισάωρο, ποδηλάτες ανά 45 min κλπ.).
Σε περίπτωση λοιπόν έντονης κόπωσης-εξάντλησης ή επί εμφανίσεως των ΓΔ θα πρέπει αμέσως να λαμβάνουμε τροφή και υγρά ακόμα και όταν δεν διψάμε ή όταν δεν πεινάμε, αν και τότε είναι αργά για την πλήρη ανάκαμψη.
Οι αθλητές αντοχής θα πρέπει να έχουν πάντα στο μυαλό τους την φράση «πεινάω και δεν το ξέρω – διψάω και δεν το ξέρω».
Φροντίδα του εντέρου
Με το TumBiotix της QUEST μπορείς να βοηθήσεις το έντερο σου να λειτουργεί σωστά και να μειώσεις τον κίνδυνο διαταραχών, όπως τα φουσκώματα, τα αέρια και τις μη ομαλές κενώσεις.
Το TumBiotix είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής με προβιοτικά (φιλικά βακτήρια), το οποίο έχει σχεδιαστεί ειδικά για εκείνους που η λειτουργία του εντέρου τους διαταράσσεται από το άγχος, την κακή ψυχολογία ή τη διατροφή.
Είναι ιδανικό και για όσους κάνουν έντονη άσκηση, καθώς αυτή προκαλεί στρες στον οργανισμό και μπορεί να οδηγήσει σε ενοχλητικά συμπτώματα στο έντερο.
Το TumBiotix περιέχει συγκεκριμένα προβιοτικά στελέχη, τα οποία βοηθούν στη διατήρηση της ιδανικής αναλογίας φιλικών βακτηρίων στο έντερο με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στην ομαλή του λειτουργία. Μελέτες μάλιστα για τα συγκεκριμένα προβιοτικά στελέχη, όπως το L.plantarum, έχουν δείξει ότι μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση συμπτωμάτων, όπως τα φουσκώματα, τα αέρια και η εναλλαγή δυσκοιλιότητας – διάρροιας.
Τα προβιοτικά του TumBiotix διατηρούν τη σταθερότητά τους μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος και επιβιώνουν κατά τη διέλευση τους από το στομάχι, δρώντας κατευθείαν στο έντερο, χάρη στις κάψουλες DRcaps.
Οι κάψουλες DRcaps έχουν σχεδιαστεί για να καθυστερούν την απελευθέρωση των δραστικών συστατικών, με αποτέλεσμα αυτά να μην απελευθερώνονται στο στομάχι, αλλά κατευθείαν στο έντερο.
Έτσι εξασφαλίζεται ότι τα φιλικά βακτήρια δεν εκτίθενται και δεν καταστρέφονται στο στομάχι από το όξινο περιβάλλον του, αλλά απελευθερώνονται απευθείας στο έντερο.
Το TumBiotix ανήκει στη σειρά Biotix της Quest, την 1η ολοκληρωμένη σειρά προβιοτικών.
Θα βρείτε το TumBiotix στα Φαρμακεία σε όλη την Ελλάδα, καθώς και στα Ηλεκτρονικά Φαρμακεία
